مقدمه
شخصی دوست داشت فرزندش (بهترین) باشد؛ نزد حکیمی رفت و پرسید: چه کنم که فرزندم صالح شود؟ حکیم سوال کرد: فرزندت چند ساله است؟ شخص جواب داد: سه ساله. حکیم گفت: برای تربیت فرزندت سه سال و نه ماه دیر آمدهای.!
فرزند پروری به معنای پرورش و حمایت فرزند در مراحل مختلف زندگیِ فیزیکی، اجتماعی، عاطفی و فکری او از جنینی تا بزرگسالی است. معمولاً والدینِ بیولوژیک، پرورش و تربیت فرزند را بر عهده دارند و بسیار مهم است که در این راه همسو، موافق و همگام قدم بردارند.
اختلافات والدین در تربیت فرزندان از کجا ناشی میشود؟
نوع بینش، منش، ویژگیهای شخصیتی و سیستم اعتقادی،فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی که والدین در آن پرورش یافتهاند، در نوع تربیت فرزندان بسیار موثر است؛ طبیعتاً زن و مردی که با هم ازدواج میکنند با توجه به ژنتیک و محیطِ تربیتی خود، با هم متفاوتند، این تفاوتها تا جایی که از طرفِ هم مورد قبول و احترام واقع شود و به زندگی مشترکشان آسیبی نرساند، قابل پذیرش است ولی هنگامی که فرزندی به آنها اضافه میشود میبایست تا حد امکان سعی شود ناهماهنگیها و اختلاف نظر آنها در تربیت کودک به حداقل برسد.
همچنین عدم آگاهی و آشنایی والدین با مسائل روانی، تربیتی و حتی عدم شناخت کامل آنها از روحیات، استعدادها، شخصیت، نقاط قوت و ضعف فرزندشان،، باعث اختلاف نظر و عدم توافق بر سر یک سبکِ خاص در تربیت فرزندشان میشود.
بعضی مواقع نیز ممکن است به دلیل تعارضات و مشکلات زناشویی، یکی از زوجین به دلیل رنجشهایی که از طرف مقابل دارد، با شیوه تربیت او مخالفت نموده و با لجبازی بخواهد تلافی کرده و یا از رنجشهایش بکاهد.
بنابراین بسیار مهم است والدین در ابتدا به شناخت خود رسیده و سپس در زمینه کسب مهارتهای لازم در فرزند پروری همگام با هم اقدام کنند.
عواقب اختلاف پدر و مادر در تربیت فرزندان
از آنجایی که فرزندان متوجه اختلاف نظر پدر و مادر در مسائل گوناگون بخصوص مسائل مربوط به خود میشوند، ممکن است از این مسئله سوء استفاده نموده و در مواقعی که به نفع آنان است به این اختلاف نظرها دامن زده تا تمرکز والدین را از روی خود برداشته و به کاری که میخواهند بپردازند یا از مجازات رفتار بدشان فرار کنند. حتی ممکن است در این اختلاف و دو تیم شدن، کودک برای جلب توجه و به نفع خود، به یکی از والدین پناه ببرد و با دونفره شدن، به اصطلاح بر رقیب تک نفره خود پیروز شده و از این آب گِل آلود ماهی بگیرد.
با تداوم این مدلِ تربیتی و رفتاری به تدریج قدرت کنترل از دست والدین خارج شده و فرزند به راحتی به خود اجازه میدهد مقابل آنها ایستاده و نافرمانی کند.
تاثیر اختلاف والدین در تربیت فرزند، بر روی کودکان
اختلاف والدین در تربیت فرزندان تاثیرات بسیار منفی و غیر قابل جبرانی بر کودک دارد. در فضایی که والدین مدام در حال مشاجره و منازعه هستند، کودک دچار اضطراب شده و همچنین تشخیص کار درست از نادرست برای او سخت میشود. از طرفی والدین به عنوان یک الگو، با اختلاف نظر و مشاجرات خود به کودک میآموزند که در کارها میتوان بدون قاطعیت و سطحی تصمیم گرفت و همچنین با خشونت و رقابت جویی حرف خود را به کُرسی نشاند و حتی بعضی مواقع با باج دادن به یک طرف میتوان به خواستههای خود رسید.
تضادهای رفتاری و تربیتی والدین میتواند زمینهسازِ بنیادیِ تخریب شخصیت فرزندان باشد؛ از طرفی فرزندان در این میدان تضاد و نبرد دچار سردرگمی شده و نمیدانند از آنان چه انتظاری میرود و ممکن است رفتارهای ناهنجار و نامطلوبی از خود نشان دهند.
راهکارهای حل اختلاف والدین در تربیت فرزندان
● هر جامعه قواعد، مرزها و قوانینی دارد که باید به طور شفاف برای اعضای آن جامعه مشخص شوند.
اولین راهکار برای رسیدن به محیطی متعادل برای تربیت فرزندانی صالح، وضع قوانین و مقررات است.
در وضع قوانین بهتر است سهم و نقش هر عضو مشخص شده و به هر کس مسئولیتی در حد توان و نقشش محول گردد، همچنین برای ایفای نقش درست، تشویق و برای عدم ایفای نقش، مجازاتی در نظر گرفته شود.
● اگر در موردی خاص با همسرتان توافق ندارید بهتر است بدون حضور فرزند، با او صحبت کنید و اگر به توافق نرسیدید به هیچ وجه از او در برابر فرزند بدگویی نکرده و شخصیتش را تخریب نکنید؛ بلکه با همدلی و ملایمت برای کودک علت مخالفت همسرتان را توضیح داده و سعی کنید او را قانع کنید و اگر مجاب نشد به او بگویید که همسرتان دلیل منطقی برای مخالفتش دارد که قطعاً به نفع کودکتان است.
● اگر فرزندتان مرتکب خطایی شد، در مورد مجازات و روش تنبیه او مقابل خودش صحبتی به میان نیاورید و سعی کنید با همسرتان بر سر تنبیه او به توافق برسید.
● اگر موردی پیش آمد که بر سر آن با همسرتان اختلاف نظر دارید، زمانی که هر دو در آرامش هستید با احترام در مورد آن موضوع صحبت کنید. همچنین بهره بردن از مشاوره روانشناختی در زمینه اختلافات در نحوه تربیت فرزندان نزدِ یک متخصص میتواند کمک بسیار زیادی به شما بکند.
● هنگامی که هیچکدام از والدین بر سر موضوعی خاص به توافق نمیرسند، بهتر است موقتاً یکی از طرفین کوتاه آمده و صحبت بر سر آن مورد را به تعویق بیندازد تا حداقل به توافق نسبی برسند، در هر حال باید مراقب بود که کودک به هیچ عنوان متوجه اختلاف نظر والدین در مورد آن موضوع نشود.
چه زمانی باید برای مشاوره اقدام کرد؟
تربیت و پرورش فرزند مهمترین وظیفه والدین در طول زندگی مشترکشان میباشد، بنابراین بهتر است زوجین قبل از اقدام به آوردن فرزند مهارتهای فرزندپروری را کسب کرده و از مشاورههای روانشناختی در جهت کسب آموزشِ تربیت کودک بهره ببرند.
در صورتی که والدین از این مهارتها بیبهره باشند، امکان اینکه به اشتباه دچار مشکل شوند، غیر قابل اجتناب است. در برخی مواقع با توجه به تفاوت در تربیت، عقاید، فرهنگ و باورهای هر یک از والدین، ممکن است اختلاف نظرهایی در تربیت فرزند ایجاد شود؛ در برخی مواقع نیز ممکن است ناراحتی و اختلافات قبلی زوجین، در تربیت کودک خود را بروز دهند و از آنجایی که وجود اختلافات تاثیر بسیار منفی در تربیت، روان، افکار و رفتار کودک میگذارد؛ باید سعی شود هر یک از والدین از اشتباهاتِ قبلیِ طرفِ مقابل چشم پوشی کرده و در پرورش فرزند خویش به توافق برسند.
به این منظور و برای ایجاد صلح در خانواده، والدین باید آموزش ببینند که چگونه با همدیگر صحبت کرده و حرفهای یکدیگر را خوب بشنوند.
بهترین راه برای کسبِ این آموزشها، یاری گرفتن از مشاورههای روانشناختی تخصصی میباشد.
سخن پایانی
هماهنگی والدین در پرورش و تربیت فرزند، بزرگترین عامل امنیت و آرامش در کودکان میباشد؛ اگر کودکان در خانه با چندگانگی روبرو شوند فکر میکنند درست و غلطی وجود ندارد و این اجازه را به خود میدهند که هر کاری دلشان میخواهد انجام دهند.
تعارض والدین بر سر تربیت کودک باعث تجربه احساس ناامنی، اضطراب، سردرگمی و در نهایت رفتارهای نابهنجار میگردد.
بهتر است قبل از پذیرفتن نقش والدی، آموزشهای لازم در این زمینه کسب شود.
- رضوان جعفری درمانگر زوج و خانواده